Tri kritična perioda za pojavu stečenih deformiteta kičmenog stuba i stopala kod dece

Zbog čega dolazi do pojave deformiteta stopala i kičme kod dece?

Stečeni deformiteti stopala, kolena i kičmenog stuba nastaju tokom života i rezultat su lošeg držanja, nepravilnog sedenja tokom učenja ili obavljanja nekog posla, prekomerne težine, nedostatka fizičke aktivnosti.

Javljaju se kod dece i mladih osoba kod kojih rast nije završen, čiji mišići i zglobovi nisu u potpunosti zreli i ne mogu da izdrže opterećenje kome su izloženi.

Kada po prvi put mogu da se jave?

Prvi kritičan period je doba uspravljanja kada malo dete iz četvoronožnog položaja prelazi u uspravan, najpre sedeći a zatim stojeći u kome pravi prve korake.

Većina roditelja sa nestrpljenjem očekuje ovaj trenutak i u želji da se to što pre dogodi, motorički nezrelo dete još sa 6 meseci postavlja u sedeći položaj ili sa devet, deset počinje da uči da hoda. Ne mali broj koristi dubak, hodalice, razne sprave koje ometaju i usporavaju motorni razvoj i utiču na formitanje nepravilne šeme hoda. Ovo prerano i forsirano dovođenje u uspravan položaj može da bude uzrok pojave deformiteta sa ozbiljnim posledicama jer dolazi do krivljenja kičme i nepravilnog razvoja stopala.

Koji je to drugi kritičan period?

Drugi kritičan period za nastanak deformiteta kičmenog stuba je polazak u školu.

Deca tada naglo prelaze iz pune aktivnosti i velike slobode kretanja u fazu pasivnog sedenja u školskoj klupi. Održavanje sedećeg položaja je izuzetan napor za decu u razvoju, a kako su prinuđeni da po 45min sede na jednom mestu da bi odmorili mišiće moraju često da menjaju položaje, što znači da se naslanjaju rukama na klupu i tako naglašavaju fiziološku krivinu kičme.

Dugotrajno, odnosno višegodišnje zauzimanje nepravilnog položaja vremenom dovodi do istezanja mišića leđa i skraćenja mišića prednje strane trupa. Zadržavanje u ovom položaju vremenom će uticati i na duboke slojeve muskulature što na kraju rezultira deformitetom kičmenog stuba, kifozom.

Dodatna opterećenja kao što su preteške školske torbe, neprimerene veličine, dugotrajno sedenje kod kuće zbog izrade domaćih zadataka, sedenje ispred televizora i za kompjuterom samo još više doprinose nepravilnom fizičkom razvoju deteta.

Koliko vremenski treba deca da budu fizički aktivna tokom dana?

Deca školskog uzrasta pored redovnih časova fizičkog u okviru kojih imaju deo koji je prevencija deformiteta kičmenog stuba, treba i da imaju vreme za slobodne aktivnosti od po 15min u nekoliko navrata tokom dana, igranje fudbala u školskom dvorištu za vreme odmora, vožnja bicilka, ples na rođendanu, žmurke i sl.

Fizički aktivna deca će imati jače mišiće i kosti što će sprećiti pojavu deformiteta, imaće bolji metabolizam čime se reguliše telesna težina koja takođe negativno utiče na pravilno držanje.

Koji je treći kritičan period za nastanak deformiteta?

Treći kritičan period za nastanak deformiteta je pubertet kada nastupa nagli rast kostiju koji ne prati adekvatna mišićna snaga što dovodi do nestabilnog koštano-mišičnog sistema koji je podložan pojavi deformiteta ili naglom pogoršanju ako je deformitet već prisutan.

Koliki je rizik u ovom periodu od progresije govore podaci da je kod skolioza to do puberteta 2-3 stepena godišnje a u pubertetu 1-2 mesečno zbog burnih hormonskih promena koje se tada javljaju i na koje ne možemo da utičemo. Upravo otuda imamo najveći broj dece koja moraju da nose midere u pubertetu ili da budu operisana u tom najosetljivijem životnom dobu.

Na žalost njih je puno zbog nedovoljne upućenosti roditelja, površno urađenih sistematskih pregleda, ignorisanja znakova koji ozbiljno ukazuju na prisustvo deformiteta.

Nedovoljna fizička aktivnost je glavni razlog nepravilnog razvoja koštano mišićnog sistema pored nepravilne ishrane i prevelike emocionalne napetosti.

Kako privoleti decu u pubertetu da budu fizički aktivna?

Jako teško, skoro nemoguće, ako do tada nisu razvili ove navike. Sa pozitivnim uticajem treba početi u najranijem detinjstvu kada deca imaju potrebu da udovolje roditeljima, kada se sa njima identifikuju. Od velikog uticaja je i škola odnosno odnos nastavnika pre svega fizičkog vaspitanja ali i ostalih prema fizičkoj aktivnosti.

Nepoznavanja značaja kretanja i suzbijanje potrebe za kretanjem u nižim razredima, kada se od dece traži da mirno sede 45min i nepopularno kažnjavanje kada su nemirni time što se čas fizičkog ukida i zamenjuje matematikom stvara kod dece negativan stav prema fizičkoj aktivnosti i istovremeno doprinosi razvoju deformiteta i slabljenju njegovih fizičkih sposobnosti. Tako dobijamo začarani krug, što je dete manje aktivno, fizičke sposobnosti se slabije razvijaju, a opet zbog nedovoljno razvijenih sposobnosti biće manje aktivno.

Često se tome pridružuje gojaznost kao posledica ali i kao uzrok smanjene fizičke aktivnosti što opet utiče na deformitete i otežava njihovo korigovanje. Prekomerna telesna težina u pubertetu kada kosti intezivno rastu što znači i stopala, kod dece koja imaju ravne tabane i spuštene svodove dovode do naglog pogoršanja.

Kako je to uzrast kada se mladi opredeljuju za zanimanja kojima će se baviti u životu ovaj deformitet često značajno utiče na njihov izbor jer sva ona koja zahtevaju dugotajno stajanje (trgovci, ugostitelji, stomatolozi, hirurzi) pogoršaće stanje i otežavaće obavljanje posla. Za uspešno bavljenje mnogim sportovima ravna stopala su takođe velika prepreka.

Šta roditelji mogu da urade da do deformiteta ne dođe?

Nema jednostavnog i lakog recepta da se spreči pojava i progresija deformiteta stopala i kičme kod dece ali ako shvatite važnost fizičke aktivnosti i na vreme detetu stvorite naviku vežbanja ono će je usvojiti za čitav život pa su veće šanse da će rasti bez deformiteta ili će ga uspešno korigovati ako do njega dođe.

Da bi uspelo u tome:

• uključite ga u sve što je primereno njegovom uzrastu,
• napravite razuman plan fizičkih aktivnosti,
• uvrstite ih u dnevni raspored kako bi postale navika,
• praktikujte kao porodica zdrav način života,
• i obavezno neka sve to bude zabavno.